تاب آوری به معنای توانایی مقابله با شرایط دشوار و پاسخ انعطاف‌پذیر به فشارهای زندگی است،همچنین به افراد قدرت می دهد تا با مشکلات پیش رو مواجهه سالم داشته باشند، بر سختی ها فائق آیند و کمتر آسیب ببینند و با جریان زندگی حرکت کنند، با موقعیت های غیر منتظره کنار بیایند و حتی از این موقعیت ها براي شکوفایی و رشد شخصیت خود استفاده کنند.می‌توان گفت دستیابی به موفقیت بدون تاب‌آوری ممکن نیست. تاب آوری علاوه‌بر افزایش قدرت تحمل و سازگاری فرد در برخورد با مشکلات، منجر به حفظ سلامت روانی و حتی ارتقای آن نیز می‌شود.
مقدمه
تاب آوری مستلزم سطح عمیقی از پذیرش است.به این معنا که چنانچه اتفاقاتی بیافتد که زندگی ما را به معنای واقعی تکان داده و تحت شعاع خود قرار دهد و ما را در هم بشکند، به معنای تباه شدن کار و زندگی ما نیست.
تاب آوری روانی به مقاومت ذهنی یا سازگاری با عدم اطمینان، چالش‌ها و ناملایمات اشاره دارد.افراد واجد این ویژگی، قابلیت‌هایی دارند که آنها را قادر می‌سازد در طول بحران آرام و متمرکز بمانند و بدون اینکه نکات منفی روی آنها اثر بگذارند، به کار خود ادامه دهند زیرا آنها می‌توانند از مهارت‌ها و نقاط قوت خود برای مقابله با مشکلات و چالش‌ها استفاده کنند.
افراد تاب آور به‌جای ناامیدی یا دور کردن خود از مشکلات، با مشکلات زندگی روبرو می‌شوند. این بدان معنا نیست که آنها نسبت به سایر افراد ناراحتی، اندوه یا اضطراب کمتری را تجربه می‌کنند. این بدان معنی است که آنها از مهارت‌های خود برای مقابله با چنین مشکلاتی به گونه‌ای استفاده می‌کنند که باعث تقویت و رشد آنها می‌شود و حتی در بسیاری از موارد، آنها از این مشکلات درس می‌گیرند و قوی‌تر از قبل می‌شوند.
این در حالیست که افراد فاقد این ویژگی ، ممکن است روی مشکلات تمرکز کنند و از مکانیسم‌های اشتباه برای مقابله با چالش‌های زندگی استفاده کنند.ناامیدی یا شکست ممکن است آنها را به سمت رفتارهای ناسالم، مخرب یا حتی خطرناک سوق دهد. این افراد در زمان شکست دیرتر بهبود پیدا می‌کنند و در نتیجه، مشکلات روانی و پریشانی به سراغ آنها می‌آیند.
پس با توجه به آنچه گفته شد، تاب‌آوری به معنای صبر و تحمل نیست.
فواید تاب‌آوری:
انعطاف پذیر بودن و تاب آوری استرس و یا مشکلات زندگی را از بین نمی‌برد. همه این را می‌دانیم که شکست نیز جزئی از زندگی است و گاهی اوقات، زندگی سخت و دردناک است. همه بعد از یک حادثه غم انگیز احساس غم و اندوه را خواهیم داشت، اما برخی افراد می‌توانند این احساسات را سریع کنار بگذارند و خیلی سریع با زندگی و مشکلات مواجه شوند.
تاب آوری به افراد این قدرت را می‌دهد تا با مشکلاتشان مقابله کنند، بر ناملایمات غلبه کنند و زندگی خود را ادامه دهند و در نهایت نیز با کمک این ویژگی می‌توانند بر افسردگی و گوشه نشینی غلبه کنند.
حتی در برابر بحران‌های غیرقابل تصور نیز، تاب آوری این امکان را به مردم می‌دهد تا نه تنها برای زنده ماندن بلکه برای افزایش نیرو و انرژی خود تلاش کنند.
ویژگی‌های افراد تاب‌آور:
- داشتن دیدگاه مثبت نسبت به خود و توانایی‌های خود
- داشتن توانایی برای برنامه ریزی واقع‌بینانه و پایبندی به آن
- توانایی برقراری ارتباط با دیگران
- شناخت خود به عنوان مبارز و نه یک بازنده
- داشتن هوش هیجانی بالا و مدیریت عالی هیجانات خود
- خودآگاهی، شناخت احساسات خود و آگاهی از علت آنها
- همدلی ، درک احساسات و رفتارهای دیگران و آگاهی از تاثیری که بر دیگران می‌گذارند
- پذیرفتن موانع به عنوان بخش جدایی ناپذیر زندگی و درنظر گرفتن آنها به عنوان چالش
- داشتن توانایی کنترل درونی ،خود را مسئول شرایط خویش می‌دانند و برای هر مشکل یا شکست، منابع بیرونی را سرزنش نمی‌کنند. آنها سهم خود را در امور زندگی، همراه با مسئولیت، پذیرفته‌اند و بر این باورند که هر عملی که انجام می‌دهند بر زندگیشان بازتاب پیدا می‌کند.
- سایر ویژگی‌ها: ویژگی‌های فردی از قبیل اعتماد به نفس، حمایت‌های اجتماعی و خانوادگی، توانایی در حل مسئله، توانایی برقراری رابطه با نزدیکان و صحبت کردن در مورد مشکلات سخت، توانایی درخواست به موقع و صحیح کمک و کمک کردن به دیگران جزو ویژگی‌هایی است که اگر افراد برخوردار از آنها باشند، می‌توانند در موقعیت‌های پراسترس با موفقیت بیرون آمده و حتی از این شرایط سخت و بغرنج دستاوردهای مفیدی نیز کسب کنند.
حال سوال اساسی اینجاست که …
چگونه تاب‌آور شویم؟
تاب آوری پدیده ای صرفا ذاتی نیست بلکه حاصل تعامل مجموعه‌ای پیچیده از ویژگی‌های درونی و بیرونی از جمله ژنتیک، آمادگی جسمانی، سلامت روان و محیط اطراف است و از طریق آموزش، یادگیری، تمرین و تجربه حاصل می‌شود.در زیر مواردی را جهت افزایش تاب‌آوری پیشنهاد می‌کنیم:
- سراغ بازسازی افکار خود بروید
افراد تاب آور می‌توانند موقعیت‌های منفی را واقع‌بینانه ببینند و از آنها درس بگیرند و یا با آنها مقابله کنند. به‌جای اینکه سختی‌ها را غیرقابل حل بدانید، افکارتان را بازسازی کنید تا به دنبال راه‌های کوچکی بگردید که بتوانید با آن مشکل مقابله کنید و تغییراتی ایجاد کنید که به شما کمک می‌کنند.
- بر کارهای مثبتی که می‌توانید انجام دهید تمرکز کنید، تا تفکرات منفی و بازدارنده را از شما دور کند.
سعی کنید مشکلات پیش امده را به عنوان چالش ببینید و از روش‌های مثبت و امیدوارکننده‌تر استفاده کنید به این ترتیب، به جای گیر افتادن در حلقه‌ای از احساسات منفی، متوجه می‌شوید که این اتفاقات فرصتی برای به چالش کشیدن خود و توسعه مهارت‌های جدید است.
3. به دنبال همراه و فردی حمایت‌گر باشید
صحبت کردن در مورد مشکلات آنها را از بین نمی‌برد، اما به اشتراک گذاشتن آنها با یک دوست یا یکی از عزیزان می‌تواند به شما این احساس را بدهد که فردی را در کنار خود دارید که می‌تواند به شما کمک کند تا به بینش و ایده‌های جدید دست پیدا می‌کنید، که ممکن است به شما در مدیریت بهتر چالش‌هایی که با آنها دست و پنجه نرم می‌کنید، کمک کنند.
4. روی کارهایی تمرکز کنید که روی آنها کنترل دارید
هنگامی که با یک بحران یا مشکل مواجه می‌شوید، می‌توانید به راحتی تحت تأثیر چیزهایی قرار بگیرید که خارج از کنترل شما هستند. به جای اینکه آرزو کنید کاش راهی وجود داشت که بتوانید به گذشته برگردید تا برخی چیزها را تغییر دهید، سعی کنید فقط روی مواردی تمرکز کنید که می‌توانید مستقیماً بر آنها تأثیر بگذارید.حتی زمانی که وضعیت وخیم به نظر می‌رسد، برداشتن گام‌های واقع‌بینانه می‌تواند به بهبود شرایط کمک کند. هر چقدر هم که این مراحل کوچک باشند، اما می‌توانند حس تاب آوری را در شما تقویت کنند و حال شما را در برابر مواجهه با مشکلات بهتر کنند.
5. استرس را مدیریت کنید
یکی از مهم‌ترین کارها برای بهبود تاب آوری در خودتان این است که سراغ عادات مؤثر در مدیریت استرس بروید. این عادات می‌تواند شامل رفتارهایی باشد که به سلامت کلی شما کمک می‌کنند، مانند خواب کافی و ورزش و همچنین، اقدامات خاصی که می‌توانید در زمان استرس انجام دهید مانند موارد زیر:
- بازسازی شناختی
- تمرینات تنفسی
- نوشتن و بلند خواندن
- یادگیری تکنیک‌های بیوفیدبک
- تمرین برقراری ارتباط مؤثر
- حل مسئله
- تمرینات فیزیکی
با کمی تمرین، این مهارت‌ها را می‌توان آموخت و به آنها تسلط یافت.همچنین می‌توانید از روانشناس کمک بگیرید.
علاوه بر موارد مطرح شده می‌توانید از موارد زیر هم کمک بگیرید:
- اعتماد به نفس نقش مهمی در کنار آمدن با استرس‌های زندگی دارد. چنانچه فرد به توانمندی‌های خود باور داشته باشد، در مقابله با مشکلات بسیار مؤثرتر عمل می کند.
- در زندگی خود معنا و هدف داشته باشیم. افرادی که در زندگی هدف مشخصی ندارند و معنای مهمی برای زندگی خود پیدا نکرده‌اند، با هر سختی و مشکلی، از هم می‌پاشند و انگیزهٔ خود را از دست می‌دهند.
- نسبت به تغییرات انعطاف‌پذیر باشید. زندگی یعنی تغییر. اگر نسبت به تغییرات زندگی منعطف نباشید، همواره در بیم و هراس باقی می‌مانید و توانایی مواجه شدن با آن را از دست می‌دهید.
- مهارت‌های سالم برای مقابله با مشکلات را بیاموزیم و تمرین کنیم.به عبارت دیگر روی مهارت حل مسئله خود تمرکز کنید و آن را تقویت کنید.
- در فرزندپروری تحمل شکست را به فرزندانمان بیاموزیم.
- سبک زندگی سالم را سرلوحهٔ خود قرار دهیم. مقابله‌های مسئله‌مدار و هیجان‌مدار سالم را بیاموزیم. نگاه واقع‌بینانه توأم با مثبت‌اندیشی سبب می‌شود درک مناسبی از مسئله داشته باشیم و به شیوه‌ای متناسب عمل کنیم. دلبستگی‌های مثبت ایجاد کنیم. تلاش کردن به حفظ روحیهٔ ما کمک می‌کند؛ و تلاش و چالش برای حفظ سلامت روان و احساس شادکامی و رضایت از زندگی لازم است.
- وقتی شرایط سخت می‌شود، به توانایی خود در مدیریت آن ایمان داشته باشید.
- سلامت روانی، عاطفی و جسمی خود را در اولویت قرار دهید.
- نقاط قوت و ضعف خود را بشناسید و از آنها در جای خود استفاده کنید.
